مقام "احسان" آن است که خدا را چنان عبادت کنیم که گویی او را می بینیم (کَأَنَّکَ تَرَاهُ)، به این مقام "کــأنَّ" نیز گفته می شود. حالتی ست که بنده گویی بهشت و جهنم را می بیند، که نزدیک به مقام یقین است، اما یقین بالاتر از آن است...آنجایی امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) فرمود: لو کشف الغطأ ما ازددت یقیناً یعنی اگر پرده (بین ما و عوالم بعد از مرگ) برداشته شود بر یقینم افزوده نمیشود (به عبارت دیگر یعنی اصلاً حجابی مرا فرا نگرفته است) و یا درجای دیگر فرمود: خدایی را که نبینم عبادت نمی کنم...که این مقام بالاتر از کأنَّ است...
در نتیجه: یا خدا را یقیناً میبینیم و حجابی ما را احاطه نکرده، یا اینکه گویی او را میبینیم و چیزی شبیه به یقین است، یا اینکه واقعاً احساس می کنیم در محضر خدا قرار داریم، یا اینکه این تصور را در ذهنمان می گذرانیم که عالم محضر خداست...
عبادت ،اطاعت و تقوا....بعد یقین
بقول مرحوم صفایی حائری لزومی نیست ما از ابتدا به یقین برسیم و بعد حرکت کنیم.
یقین مزد آخره....مراحل بالا
حتی بعضی با یقین گمراه شدند...مگر شیطان یقین نداشت..مگر در قرآن به کسانی اشاره ندارد که بعد آنکه آیات الهی کاملاً برایشان تذکر داده شد و باور کردند،کافر می شوند...
پس باید در هر مرحله با اطاعت و درک حضور و همان گویی که فرمودید،حرکت را ادامه داد،او ما را میبیند،صددرصد
و شاید زمانی به جایی برسیم که ما هم ببینیمش...